ΦΥΤΟΠΑΘΟΛΟΓΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ (2)

Φουζικλάδιο μηλιάς Venturia inaequalis (scab)  α.μ. Spilocaea pomi συν. Fusacladium dendriticum Πρόκειται για μια από τις πιο σοβαρές ασθένειες της μηλιάς, ευρύτατα διαδεδομένη σε όλες τις μηλοπαραγωγικές περιοχές. Η ασθένεια είναι γνωστή και με τα ονόματα βούλα ή μουτζούρα ή εσχάρωση. Γϊνεται συστηματική καταπολέμηση της ασθένειας διότι εξασθενεί τα προσβεβλημένα δέντρα, μειώνοντας την ποσότητα και την ποιότητα της παραγωγής. Η ζημιά είναι ακόμη μεγαλύτερη στις περιοχές με υγρό και ψυχρό καιρό την άνοιξη και το καλοκαίρι. Συμπτώματα Το φουζικλάδιο προσβάλει όλα τα εναέρια τμήματα του δέντρου: φύλλα, άνθη, καρπούς, μίσχους και πιο σπάνια τους βλαστούς και τους κλαδίσκους. Το χαρακτηριστικό σύμπτωμα του φουζικλαδίου είναι οι κυκλικές ή ακανόνιστου σχήματος κηλίδες, οι οποίες στην αρχή έχουν λαδί χρώμα. Έπειτα σκουραίνουν, γίνονται πρασινόμαυρες - μαύρες με βελούδινη υφή. Στην συνέχεια χάνουν την βελούδινη υφή τους και μετατρέπονται σε ξηρές φελλώδεις περιοχές. Στα φύλλα, τα συμπτώματα εμφανίζονται και στις δύο επιφάνειες. Πιο ευπαθή εμφανίζονται τα νεαρά φύλλα, τα οποία σε σοβαρή προσβολή πέφτουν πρόωρα. Το αποτέλεσμα είναι να επηρεάζεται η ανάπτυξη των καρπών λόγω μείωσης της φωτοσυνθετικής επιφάνειας, η ωρίμανση του ξύλου και η δημιουργία ανθικών καταβολών της επόμενης χρονιάς. Οι καρποί είναι δυνατό να προσβληθούν σε όλα τα στάδια ανάπτυξής τους, μέχρι την συγκομιδή και την αποθήκευση (σε όψιμη προσβολή). Όταν η προσβολή γίνει σε μικρούς καρπούς, μεγαλώνοντας παραμορφώνονται, σχίζονται και κάποιες φορές πέφτουν. Στα άνθη, τα συμπτώματα εκδηλώνονται σε όλα τα μέρη (ποδίσκος, πέταλα, σέπαλα), με την μορφή κηλίδων, όμοιες με των φύλλων. Βιολογία Η ασθένεια οφείλεται στον μύκητα Venturia inaequalis (Ασκομύκητες), ο οποίος έχει δύο διακριτές φάσεις: την σαπροφυτική τέλεια φάση και την παρασιτική ατελή φάση, η οποία είναι υπεύθυνη για την ασθένεια. Στην τέλεια φάση ο μύκητας αναπαράγεται εγγενώς σχηματίζοντας ασκοσπόρια (λέγονται και χειμερινά σπόρια), ενώ στην ατελή, αναπαράγεται αγενώς σχηματίζοντας κονίδια (αναφέρονται και σαν θερινά σπόρια). Ο μύκητας διαχειμάζει στα πεσμένα φύλλα στο έδαφος. Πάνω σ'αυτά σχηματίζει τα ασκοκάρπιά του (περιθήκια) κατά την διάρκεια του φθινοπώρου και του χειμώνα. Τα περιθήκια ωριμάζουν την άνοιξη, όταν αρχίζει και η έκπτυξη των οφθαλμών της μηλιάς. Με βροχερό και υγρό καιρό, τα περιθήκια απορροφούν νερό, διογκώνονται, ελευθερώνονται τα ασκοσπόρια και παρασύρονται από τον αέρα, μεταδίδοντας την ασθένεια σε μεγάλες αποστάσεις (πρωτογενείς μολύνσεις). Λόγω του ότι οι ασκοί ωριμάζουν διαδοχικά, τα ασκοσπόρια ελευθερώνονται για αρκετές εβδομάδες (μέχρι και τέλος Μαϊου). Για να γίνει η μόλυνση πρέπει απαραιτήτως η επιφάνεια να είναι βρεγμένη. Ο χρόνος που θα διαρκέσει η μόλυνση εξαρτάται από την θερμοκρασία και η επιφάνεια να παραμένει υγρή. Με υγρό καιρό το παθογόνο αναπαράγεται αγενώς σχηματίζοντας κονίδια. Τα σπόρια αυτά ελευθερώνονται και μεταφέρονται μόνο με το νερό, γι΄αυτό και μεταδίδουν την ασθένεια μόνο σε μικρές αποστάσεις. Οι μολύνσεις αυτές (από τα κονίδια) λέγονται δευτερογενείς και πραγματοποιούνται σε συνθήκες ίδιες μ'αυτές των ασκοσπορίων. Μέσα στην βλαστική περίοδο μπορούμε να έχουμε πολλές γενιές κονιδίων με επανειλημένες μολύνσεις, από την άνθηση μέχρι και την συγκομιδή, εφόσον το καλοκαίρι είναι υγρό. Όταν τα προσβεβλημένα φύλλα πέσουν στο έδαφος, αναπτύσεται το μυκήλιο, σχηματίζει τα ασκοκάρπια (περιθήκια), τα οποία όταν ωριμάσουν την άνοιξη ξαναδίνουν τις πρωτογενείς μολύνσεις. Αντιμετώπιση Το φουζικλάδιο της μηλιάς αντιμετωπίζεται αποτελεσματικά με προληπτικούς ή και θεραπευτικούς ψεκασμούς. Οι ψεκασμοί αποσκοπούν στο να εμποδίσουν την μόλυνση από τα ασκοσπόρια (πρωτογενείς μολύνσεις). Εάν επιτευχθεί αυτό, ο κίνδυνος από την ασθένεια δεν είναι πια μεγάλος, γιατί μετά το τέλος Μαϊου, οι συνθήκες γίνονται λιγότερο ευνοϊκές για την ασθένεια. Ο χρόνος κατά τον οποίο γίνοναι οι ψεκασμοί καθορίζονται από τις υπηρεσίες των Γεωργικών Προειδοποιήσεων. Αυτές βασίζονται στην παρακολούθηση της ελευθέρωσης των ασκοσπορίων, της θερμοκρασίας του αέρα και του χρόνου που μένουν βρεγμένα τα φύλλα (κανόνας του Mills). Όπου οι συστάσεις των Γεωργικών Προειδοποιήσεων δεν είναι διαθέσιμες, πρέπει να γίνονται προληπτικοί ψεκασμοί σύμφωνα με τα βλαστικά στάδια του δέντρου. Οι προληπτικοί ψεκασμοί έχουν σκοπό να εμποδίσουν την βλάστηση των σπορίων στην επιφάνεια των φύλλων, των καρπών κ.λ.π. και την διείσδυσή τους μέσα στα φυτικά κύτταρα. Όταν οι ψεκασμοί αυτοί γίνονται με μυκητοκτόνα "επαφής", που παραμένουν στην επιφάνεια των φύλλων, θα πρέπει να εφαρμόζονται συχνά, ώστε να επιτυγχάνεται συνεχής κάλυψη των αναπτυσόμενων οργάνων του δέντρου. Επίσης, θα πρέπει να ληφθεί υπ'όψιν ότι δεν μπορούν να σταματήσουν την ασθένεια όταν ο μύκητας έχει ήδη μπει στο εσωτερικό των ιστών. Ιδιαίτερα επικίνδυνες είναι οι πρώτες προσβολές στο στάδιο της έκπτυξης των "ματιών" ή στην "πράσινη κορυφή". Έχει παρατηρηθεί ότι ακόμη και με χαμηλές θερμοκρασίες, επειδή τα μάτια κατακρατούν υγρασία υπό μορφή σταγόνων νερού, είναι δυνατό να ξεκινήσουν σοβαρές προσβολές φουζικλαδίου. Γι' αυτό κρίνεται απαραίτητο να γίνεται ψεκασμός σε αυτό το στάδιο. Εάν ο μύκητας μπει μέσα στους ιστούς χρειάζεται μεγαλύτερος βαθμός προστασίας και η θεραπευτική δράση των διεισδυτικών καιδιασυστηματικών μυκητοκτόνων. Επιπλέον, η εναλλαγή ή ο συνδυασμός μυκητοκτόνων επαφής με διασυστηματικά συνίσταται για την πρόληψη της ανθεκτικότητας. Ένα επιπλέον μέτρο για την πρόληψη της ασθένειας είναι η καταστροφή των περιθηκίων. Αυτό έχει σαν σκοπό να περιορίσει τα μολύσματα (ασκοσπόρια), που προκαλούν τις πρωτογενείς προσβολές της άνοιξης. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με παράχωμα των φύλλων με όργωμα ή συγκέντρωση και κάψιμο των πεσμένων φύλλων. Επίσης, με ψεκασμό των δέντρων μετά την συγκομιδή ή των πεσμένων φύλλων με κατάλληλα χημικά σκευάσματα. Αυτό το μέτρο είναι αποτελεσματικό σε απομονωμένα δενδροκομεία ή στην περίπτωση που εφαρμοστεί καθολικά, λόγω του ότι τα ασκοσπόρια μεταφέρονται με τον αέρα σε μακρινές αποστάσεις. Τέλος, με την εφαρμογή κατάλληλων καλλιεργητικών μέτρων (αραιή φύτευση, κατάλληλο κλάδευμα) μειώνεται το επίπεδο σχετικής υγρασίας γύρω από την κόμη των δέντρων και εξασφαλίζεται καλός αερισμός. Με αυτόν τον τρόπο περιορίζεται στο ελάχιστο η διάρκεια διαβροχής του φυλλώματος.